Zbrosławice Regelbaum 116

Schron bojowy Regelbau 116 Pozycji „Górnośląskiej”

Historia Pozycji Górnośląskiej

Dopiero w 1939 roku Niemcy rozpoczęli prace nad umocnieniami po swojej stronie Górnego Śląska (wiedzieli o powstałym po drugiej stronie granicy polskim systemie fortyfikacji Obszaru Warownego „Śląsk”). Powstało wtedy zaledwie dwadzieścia sześć schronów bojowych na odcinku granicy długości ponad 45 km. Z braku oryginalnej dokumentacji po wojnie przyjęto dla tej linii fortyfikacji nazwę „Oberschlessien-Stellung”, czyli Pozycja Górnośląska. Umocnienia te stworzone w ramach przygotowań do wojny miały na celu nie tylko udział w ewentualnych działaniach wojennych, lecz także propagandowe oddziaływanie na stronę polską i zniechęcenie jej do działań zaczepnych. Obiekty wzniesione przez Niemców to adaptacje czterech typowych niemieckich projektów do czechosłowackich pancerzy (dostępnych po aneksji przez hitlerowskie Niemcy terenu Czech). Budowano również obiekty zaprojektowane specjalnie dla czeskich kopuł, które występują jedynie na Górnym Śląsku. Są to tzw. „Sonderkonstruktion” (tzw. konstrukcja specjalna). Wykorzystanie zdobycznych elementów w niemieckich fortyfikacjach na taką skalę to ewenement. Opisywane obiekty nie zostały całkowicie wykończone, nie osadzono większości z planowanych kopuł pancernych i ani jednej płyty pancernej dla armaty ppanc. Wnętrza schronów też nie zostały w pełni wyposażone. Schrony bojowe były zgrupowane w punktach oporu, z czego największy i najciekawszy znajduje się
w Zbrosławicach.

Punkt Oporu „Zbrosławice”

Wzdłuż linii kolejowej wybetonowano dziewięć schronów bojowych. Osiem z nich znajduje się w Zbrosławicach, natomiast jeden wysunięty jest na północ w kierunku miejscowości Miedary (administracyjnie Tarnowskie Góry). Wykorzystano tutaj wszystkie stosowane na Pozycji Górnośląskiej typy schronów bojowych ( S-K, R-106, R-107, R-111, R-116), z czego dwa znajdują się jedynie na terenie Zbrosławic. Większość obiektów nie została ukończona, a w niektórych można nawet zobaczyć nie usunięte elementy szalunków. Tylko
w jednym schronie została osadzona czechosłowacka kopuła pancerna (jedna z trzech wykorzystanych na Górnym Śląsku przez Niemców) Zbrosławice zostały tak silnie ufortyfikowane ze względu na to, że były zagrożone uderzeniem jednostek 23 Dywizji Piechoty stacjonujących w polskich Tarnowskich Górach.

Historia walk

W 1939 roku schrony nie brały czynnego udziału w walkach, mogły być jedynie wykorzystane przez stacjonujące tutaj przed atakiem na Polskę jednostki niemieckiej 68 brandenburskiej dywizji piechoty. W okolicy była również rozlokowana artyleria ostrzeliwująca Tarnowskie Góry. Po kampanii wrześniowej schrony straciły na znaczeniu strategicznym i najpewniej zostały zabezpieczone i zamknięte. Ponownie zainteresowano się nimi dopiero w 1944 roku, kiedy to przed spodziewaną ofensywą radziecką w pobliżu wytyczono fragment polowej linii fortyfikacji o nazwie „b2 Stellung”. Wtedy to schrony z 1939 roku znalazły się na bezpośrednim zapleczu nowotworzonych umocnień i zapewne przydzielono im funkcje schronów biernych i magazynów. Niewiele wiadomo o ich wykorzystaniu w styczniu
1945 roku, choć niektóre z nich noszą ślady trafień i ostrzału. Po wojnie jakiś czas poniemieckimi fortyfikacjami zajmowało się wojsko, jednak gdy obiekty zostały pozostawiane same sobie, z czasem zostały w dużej mierze pozbawione i tak niepełnego wyposażenia, które złomowane w większości przepadło bezpowrotnie w piecach hutniczych.

Regelbau 116 w Zbrosławicach – założenie bojowe

Regelbau 116 (tzw. budowla regulaminowa) jest jednym z typowych projektów niemieckich schronów bojowych wprowadzonych w 1939 roku. Na Górnym Śląsku był on wykonywany w formie dostosowanej do czechosłowackich elementów. R-116 jest to schron bojowy dla armaty przeciwpancernej i broni maszynowej do ognia bocznego. Na Pozycji Górnośląskiej występuje on w dwóch podtypach – wersji „a” oraz „b”. Wersja „a” miała posiadać kopułę pancerną, natomiast „b” w tym miejscu posiada jedynie otwór w stropie dla wysunięcia peryskopu. W Zbrosławicach wszystkie obiekty wykonano w wersji „a”. Regelbau-116 to konstrukcja żelbetowa o ścianach zewnętrznych
i stropie grubości 2 m., a jej wnętrze skrywa w sumie dziesięć pomieszczeń. Po wykończeniu obiekt miał mieć możliwość hermetycznego zamknięcia i zasysania przefiltrowanego powietrza. Załogę miało stanowić dwunastu żołnierzy, z których każdy miał otrzymać osobną pryczę w izbie załogi. Oprócz tego w izbie powinien znajdować miały się: piecyk, filtrowentylator, stolik, krzesła itd. Ściany miały zostać pokryte boazerią.

Główne planowane uzbrojenie obiektu to armata ppanc. PAK 35/36 kal. 37 mm., jednak płyta pancerna (485P2 ), za którą miała zostać ustawiona, nie została osadzona, a w Zbrosławicach nie wykonano nawet betonowego postumentu dla obrotowej podstawy. Zamontowano natomiast pancerze czeskie. Pierwszy w strzelnicy na kierunku zasadniczym jest to pancerz dla zdwojonego ckm-u (790P4). Kolejny pancerz (793P4) znajduje się w izbie obrony ściany tylnej i można było w nim zamontować zarówno ckm, jak i rkm. Ostatni czeski element pancerny znajduje się w izbie załogi i chroni on strzelnicę do bezpośredniej obrony strefy wejścia.

Schron znajduje się na prywatnym terenie Pana Waldemara Sykosza, członka naszego Stowarzyszenia.

Chętnych do zwiedzania obiektu prosimy o kontakt z Waldemarem Sykoszem
tel. 516 037 775